Il Grido

Er bestaat een Vader en Zoon-stripje waarin zoon naar de film is geweest en vader vraagt waar die film over ging. Ik weet niet meer wat het antwoord was, maar de reactie van vader is me bijgebleven: 'Ik dacht dat films gingen over het onvermogen tot menselijke communicatie'. Als Peter van Straten al een filmregisseur in gedachten heeft gehad bij het bedenken van dit grapje, moet het Michelangelo Antonioni zijn geweest. De belangrijkste films van de Italiaanse grootmeester worden immers bevolkt door mensen die op één of andere manier lijden aan een ziekte van het gevoel. Meestal gaat het om liefdesrelaties waarin mensen elkaar wanhopig zoeken, maar niet kunnen vinden. In films als 'L'Avventura' , 'La Notte', en 'L'Eclisse' is het gegeven van de moderne mens die elk spoor bijster lijkt dan ook nog eens gevat in een kille en van elk drama gespeende stijl, die wel als laatste oogmerk heeft om de toeschouwer mee te sleuren in een verhaal. Ik vind het prachtig, maar kan me ook voorstellen dat menigeen al na een kwartier afhaakt. En toch, hoe belangrijk en klassiek genoemde films inmiddels zijn geworden, voel ik me beter thuis bij de Antonioni van Il Grido. Drie jaar voor zijn succes de scandale met 'L'Avventura' maakte Antonioni deze film, die in zekere zin een echo is van zijn allereerste documentaire 'Gente del Po'. De film vertelt het verhaal van Aldo, die in het begin van de film zijn jarenlange relatie met Irma ziet stuklopen. Samen met hun dochtertje Rosina trekt Aldo vervolgens over de nevelachtige en beregende Po-vlakte. Bij een pompstation dat zomaar ergens de vlakte op gekeild lijkt te zijn, krijgt hij iets met Virginia, die de zaak runt. Aldo helpt bij het werk, en Rosina speelt met de anarchistische en alcoholistische vader van Virginia. Tijdens een uitstapje naar Ferrara doen Aldo en Virginia wat halfslachtige pogingen om tussen grote en lege katrollen te vrijen, maar Rosina betrapt ze en loopt geschrokken weg. Aldo besluit nu dat hij niet langer voor Rosina kan zorgen, en zet haar op de bus naar huis. Als hij terugkeert naar het café waar Virginia op hem wacht doet hij de deur open, kijkt naar Virginia, en loopt weer naar buiten. Pas als de deur achter de verdwenen Aldo dichtklapt kijkt Virginia op. Ze hebben elkaar niet gezien, en zonder er verder beelden aan vuil te maken toont de film hoe Aldo verder zwerft, op weg naar een nieuwe relatie die zal mislukken. De treurigheid van dit alles is vooral een mooie, poëtische treurigheid, perfect in balans gehouden. Nergens wordt het sombere landschap te duidelijk een afspiegeling van de verwarde gevoelens van Aldo.
Wat 'Il Grido' onderscheidt van de latere films is niet zozeer de aanwezigheid van een duidelijke verhaallijn, alswel de subtiele ruimte voor poëtische sentimenten. Wie de latere films kent, en dan 'Il Grido' ziet, zal overigens vooral verschillen zien. Bij nadere beschouwing is de film toch een duidelijke voorstudie voor de hersenkrakende films die Antonioni in de jaren zestig maakte. De meester zelf vond het zijn beste. Wat mij betreft is 'Il Grido' één van de beste films ooit gemaakt.